Wilgen snoeien in de zomer

Heb je een wilgenboom in de tuin die hard groeit en denk je erover om hem in de zomer te snoeien? Je bent niet de enige. In de zomer zitten we lekker in de tuin en valt het op hoe snel de wilg uitloopt. Takken kunnen gaan overhangen, er valt veel schaduw op je gazon of terras, en misschien ben je bang dat bij een zomerstorm er iets afbreekt. Bovendien heb je met mooi weer vaak meer tijd en zin om in de tuin te werken dan op een koude winterdag. Maar is het eigenlijk verstandig om een wilg midden in de zomer te snoeien? In dit artikel bekijken we waarom mensen hun wilg in de zomer willen snoeien, of dat een goed idee is, wanneer je beter wel of niet kunt snoeien, wat de gevolgen zijn voor de boomgezondheid en hoe je veilig te werk gaat. Tot slot bespreken we alternatieven als zomersnoei toch niet ideaal blijkt te zijn. We houden het praktisch en laagdrempelig – net alsof je advies krijgt van een vriendelijke boomverzorger.

Waarom wilgen snoeien in de zomer?

Veel tuinliefhebbers overwegen zomersnoei om heel begrijpelijke redenen. In de zomer staat een wilg vol in het blad en groeit hij het hardst. Misschien merk je dat de takken inmiddels erg lang zijn geworden en richting de grond hangen of tegen het huis aankomen. De boom kan veel schaduw geven op plekken waar je juist zonlicht wilt, zoals op je bloemenperk of in je woonkamer. Ook kan een niet-geknotte wilg in de zomer topzwaar worden door alle nieuwe uitlopers. Je wilt voorkomen dat er takken uitscheuren of dat de boom in onbalans raakt. Daarnaast is de zomer voor veel mensen het moment om de tuin aan te pakken – je hebt mooi weer, lange dagen en misschien vakantie. Het voelt logisch om dan gelijk de snoeischaar of zaag te pakken, zodat de boom weer netjes in model is en je direct profijt hebt van meer licht en ruimte. En stel dat je in de winter het snoeien hebt gemist of uitgesteld, dan denk je al snel: kan ik het nu niet alsnog doen? Kortom, gemak, timing en de zichtbare groei van de boom zijn belangrijke redenen waarom mensen juist in de zomer aan een wilg willen snoeien.

Is snoeien in de zomer verstandig?

Dan de grote vraag: is het verstandig om een wilg in de zomer te snoeien? Over het algemeen is het antwoord nee, liever niet. Hoewel het technisch gezien mogelijk is om een wilg in de zomer te snoeien, brengt het een aantal risico’s en nadelen met zich mee. Een wilg is namelijk een boom met een zeer sterke sapstroom in de groeiperiode. In het voorjaar en de zomer pompt de boom volop sap (vocht met voedingsstoffen) van de wortels naar de takken om al dat blad te onderhouden en te groeien. Als je in die periode dikke takken gaat snoeien, kan de boom gaan ‘bloeden’ – er stroomt dan veel sap uit de snoeiwond. Dit sapverlies verzwakt de boom en kan zelfs zo ernstig zijn dat de boom beschadigt of (in extreme gevallen) afsterft. Bij wilgen is bekend dat snoeien in het voorjaar of de zomer een groot risico op doodbloeden geeft.

Daarnaast heeft de boom in de zomer zijn bladeren hard nodig voor de fotosynthese (het aanmaken van energie). Snoei je veel takken weg in de zomer, dan ontneem je de wilg in één klap een hoop van zijn “energiecentrales”. Dit kan de boom flink verzwakken of in shock brengen. Je zult merken dat een zwaar gesnoeide wilg in de zomer er slap bij kan hangen en minder vitaal oogt. Ook gaat de boom proberen het verlies te compenseren door snel nieuwe scheuten te maken (zogenaamde waterloten). Die groeien wild en zijn vaak zwak aangehecht, wat later weer voor problemen kan zorgen.

Bovendien genezen snoeiwonden in de warme, vochtige zomertijd niet per se beter – ze vormen een makkelijke ingang voor schimmels, bacteriën en insecten. De combinatie van saprijke wonden en hoge temperaturen is ideaal voor bijvoorbeeld houtrot-schimmels om toe te slaan. In de winter daarentegen is de sapstroom minimaal en zijn ziekteverwekkers minder actief, waardoor snoeiwonden rustiger kunnen indrogen en sluiten.

Samengevat: zomers snoeien bij wilgen is in de meeste gevallen niet verstandig. Tenzij het echt noodzakelijk is (bijvoorbeeld een gevaarlijke tak die op het punt staat te vallen), kun je beter wachten met grote snoeiwerkzaamheden tot de boom zijn rustperiode ingaat. Dat is veiliger voor de boom en uiteindelijk ook voor jou, want een gezonde boom betekent minder kans op ongelukken door zwakte of ziekte.

Wanneer kun je beter wel of niet snoeien?

De beste tijd om een wilg te snoeien is in de late herfst en winter, grofweg tussen eind oktober en begin maart. In die periode is de wilg in winterslaap: de bladeren zijn gevallen en de sapstroom ligt vrijwel stil. Snoei je in deze rustperiode, dan verliest de boom nauwelijks sap en heeft hij alle tijd om tegen het voorjaar nieuwe knoppen te vormen op het gesnoeide hout. Ook kun je in de winter duidelijk de vorm en takstructuur van de wilg zien, wat het snoeien makkelijker maakt. In Nederland is het traditionele beeld niet voor niets dat knotwilgen in de winter door vrijwilligers of boeren geknot worden – dat is hét moment waarop het verstandig is. Wilgentakken worden dan ook vaak in de winter geoogst (vroeger bijvoorbeeld voor manden vlechten), precies om deze reden.

Wanneer kun je beter níét snoeien? In ieder geval niet in het vroege voorjaar. Dan ontwaken de sapstromen weer en staat de boom op uitlopen: snoei in maart of april kan tot gevolg hebben dat de wilg hevig gaat bloeden. Ook midden in de zomer (rond juni, juli) is de boom op het hoogtepunt van zijn groeikracht, en is snoeien af te raden. Daarnaast moet je rekening houden met het broedseizoen van vogels: tussen ongeveer 15 maart en 15 juli nestelen veel vogels in bomen en heggen. Het is niet verboden om dan te snoeien, maar als er een nest in je wilg zit en je zou dat beschadigen of verstoren, ben je in overtreding van de wet natuurbescherming. Het is dus vanuit zowel boomgezondheid als natuurzin verstandig om in die periode de kettingzaag en takkenzaag even te laten liggen, tenzij het echt niet anders kan.

Zijn er dan momenten in de zomer die minder ongunstig zijn? Als het echt nodig is om in de groeiperiode te snoeien, kies dan bij voorkeur de late zomer. In augustus of begin september begint de boom zich al wat voor te bereiden op de herfst en is de ergste sapdruk vaak voorbij. Snoei dan ook alleen kleine takken of lichte scheuten, niet de grote, dragende takken. Ook een droge, bewolkte dag is beter dan een snikhete dag in juli. Maar nogmaals: als het even kan, stel snoeien uit tot na de bladval.

Een vuistregel die hoveniers hanteren is om niet meer dan 10-20% van de kroon (het bladvolume) in één keer weg te halen, zeker niet in de groeiperiode. Doe je meer, dan breng je de boom uit balans. Dus zie je een paar kleine overhangende twijgen die je storen, dan kun je die in de zomer best weghalen. Maar moet de hele wilg flink teruggesnoeid worden? Wacht dan liever op de juiste periode (herfst/winter), of schakel een expert in om het gefaseerd en verantwoord te doen.

Gevolgen van zomersnoei voor de boomgezondheid

Wat gebeurt er als je ondanks alles toch je wilg rigoureus in de zomer zou snoeien? De gevolgen voor de boomgezondheid kunnen aanzienlijk zijn:

• Sapverlies (bloeden): Zoals eerder genoemd zal een zomers gesnoeide wilg veel sap kunnen verliezen via de snoeiwonden. Dit sap blijft soms dagenlang druppelen. Het kost de boom kostbare reservestoffen en energie. Bovendien trekt de zoete sapstroom insecten aan (zoals wespen en mieren) die weer schimmels of ziektes kunnen overdragen. In extreme gevallen kan een boom zo verzwakken door sapverlies dat delen van de takken of stam afsterven – vandaar de term doodbloeden.
• Slechte wondgenezing: In warme omstandigheden blijven snoeiwonden langer “open”. De boom probeert ze wel te sluiten met nieuw weefsel, maar in de tussentijd kunnen schimmels en bacteriën de wond infecteren. Houtrot ontstaat vaak op deze manier. Een verkeerd uitgevoerde snoei (bijvoorbeeld rafelige wond of te dicht op de stam gezaagd) geneest nóg slechter en kan een permanente zwakke plek in de boom creëren. In de winter drogen wonden meestal sneller in en hebben schimmels minder kans, terwijl de boom in het voorjaar vlot over de snijvlakken heen groeit.
• Groei van waterloten: Wanneer je in de zomer veel takken weghaalt, reageert een wilg door snel nieuwe scheuten te vormen. Deze waterloten schieten vaak recht omhoog uit de snoeiwond of rondom de gekapte tak. Ze groeien wel snel, maar zijn minder stevig gehecht aan de boom. Het resultaat is een wirwar van dunne takken die bij wind gemakkelijk weer afbreken. Bovendien ziet het er slordig uit en doe je uiteindelijk in de winter dubbel werk om al die wilde scheuten weer weg te halen.
• Bladverlies en zonnebrand: Een plotse snoei betekent dat de boom ineens een stuk bladerdak kwijt is. Dat bladerdak bood ook bescherming aan de onderliggende takken en de stam tegen fel zonlicht. Na snoei in de zomer kan zonnenschade optreden op takken of stam die altijd in de schaduw stonden en nu ineens pal in de zon komen. De bast kan daardoor barsten of schroeien, wat weer infecties kan laten binnendringen. Daarnaast verzwakt het de boom omdat hij minder blad heeft om energie aan te maken. Vooral een flinke snoeibeurt op een hete dag kan de boom letterlijk “verbranden” en uitdrogen.
• Algemene stress: Bomen hebben, net als mensen, last van stress als er grote veranderingen plaatsvinden. Een wilg die verkeerd of ongelegen gesnoeid wordt, staat onder stress: hij moet wonden helen, verloren blad compenseren en zich verdedigen tegen ziekteverwekkers tegelijk, en dat in de periode dat hij eigenlijk volop bezig was met groeien. Deze stress kan leiden tot groeiachterstand in het volgende seizoen of verhoogde vatbaarheid voor plagen.

Kortom, de gezondheid van je wilg kan een flinke knauw krijgen van ondoordacht zomersnoei. Dat betekent niet dat de boom altijd direct doodgaat – wilgen zijn taaie rakkers en lopen vaak wel weer uit – maar elke ongezonde ingreep kan op de lange termijn zijn tol eisen. Je wilt je boom liever gezond oud zien worden, dus voorkomen is beter dan genezen.

Tips voor veilig snoeien in de zomer

Stel dat je ondanks de nadelen toch moet snoeien in de zomer. Soms kan het niet anders: er hangt een gevaarlijke tak die nu verwijderd moet worden, of er is stormschade in juli. In zulke gevallen kun je met onderstaande tips de snoei zo veilig en verantwoord mogelijk uitvoeren, voor zowel jou als de boom:

1. Snoei minimaal en doordacht. Beperk je zomersnoei tot het hoogst noodzakelijke. Haal alleen die tak(ken) weg die echt acuut problemen geven. Laat de rest zitten tot de winter. Hoe minder je wegsnoeit, hoe kleiner de klap voor de boom. Probeer zeker niet de hele kroon in één keer uit te dunnen of de boom drastisch te verkleinen in de zomer. Een paar kleine takken weghalen is meestal prima; halve bomen afzagen beter niet.

2. Kies het juiste moment. Snoei bij voorkeur op een koele, bewolkte dag, het liefst in de vroege ochtend of late namiddag. Vermijd snoeien in de volle zomerzon of tijdens een hittegolf – bij hoge temperaturen droogt de snoeiwond sneller uit en staat de boom al onder vochtstress. Ook niet snoeien vlak na zware regen (gladde takken, gevaarlijk voor jezelf, en vochtige omstandigheden bevorderen infecties in wonden). Een droge dag met lichte bewolking is ideaal. In augustus snoeien is iets beter dan in juni, omdat de sapstroom dan al iets minder uitbundig is.

3. Controleer op nesten en dieren. Voor je de zaag in de boom zet, kijk goed of er geen vogelnest in de takken zit of misschien een eekhoorn of andere dieren die gebruik maken van de boom. In de zomer is de kans groot dat vogels broeden of jonge vogels in de boom zitten. Verplaats of verwijder nooit een nest – dat is niet alleen zielig, maar ook verboden. Als je een nest vindt op de tak die je wilde snoeien, stel die snoei dan uit of schakel een deskundige in die weet hoe hiermee om te gaan.

4. Gebruik schoon en scherp gereedschap. Snoei altijd met goed onderhouden, scherpe takkenscharen of zagen. Een scherpe snede zorgt voor een gladde wond die sneller geneest. Bot gereedschap geeft rafelige wonden en kneust de bast, wat slechter geneest en eerder infecties veroorzaakt. Maak je snoeigereedschap vóór gebruik schoon (eventueel met alcohol) om te voorkomen dat je ziektes van andere planten overdraagt. Zeker bij het snoeien van meerdere bomen is ontsmetten slim.

5. Maak de juiste snede. Zaag of knip takken op de juiste manier af: net buiten de takkrans (de verdikking waar de tak uit de stam komt) en niet te ver van de stam, maar ook niet ertegenaan. Op die manier kan de wond het best dichtgroeien. Laat geen lange stomp staan, want dat stukje hout sterft af en kan gaan rotten. Maar zaag ook niet in de stam zelf, want dan vergroot je de wond onnodig. Bij twijfel: eerst klein takje proberen zodat je de techniek voelt. Begin bij dikkere takken altijd met een onderinzaag (van onderaf een stukje inzagen) voordat je van bovenaf doorzaagt, om te voorkomen dat de bast scheurt.

6. Wees voorzichtig en denk aan je eigen veiligheid. Zomers snoeien betekent vaak werken onder een bladerdak, dus zorg dat je goed zicht hebt op wat je doet. Draag bij voorkeur een veiligheidsbril (tegen vallende takjes en rondvliegende splinters) en handschoenen. Als je op een ladder werkt, zorg dat deze stevig en recht staat, en het liefst dat iemand de ladder vasthoudt. Klim niet zelf de hoge wilg in zonder klimuitrusting of ervaring – dat is vragen om ongelukken. Bij hoge of dikke takken kun je beter een professional inschakelen, ook al is het zomer. Ga je met een kettingzaag aan de slag, draag dan zeker beschermende kleding (zaagbroek, helm met vizier, gehoorbescherming) en hanteer de zaag met twee handen. Veiligheid gaat altijd voor! Liever een tijdje een wilde boom in de tuin dan een bezoek aan de eerste hulp.

7. Verzorg de boom na het snoeien. Ook al is het een kleine snoei, geef je wilg wat extra aandacht erna. In de zomer betekent dat: zorg dat de boom voldoende water krijgt (zeker bij droogte) zodat hij het sapverlies kan opvangen. Je hoeft snoeiwonden bij wilgen doorgaans niet af te dekken met wondbalsem – de moderne opvatting is dat de boom zelf het beste zijn wonden kan afsluiten. Wel kun je bij zeer grote wonden eventueel de randen netjes glad snijden om het dichtgroeien te bevorderen, maar laat verder de natuur haar werk doen. Houd de boom de weken na de snoei in de gaten: als je veel sap ziet bloeden, kun je proberen het gebied rond de stam vochtig te houden (niet op de wond smeren, maar de boom voldoende water geven) zodat hij niet uitdroogt. Nieuwe waterloten kun je beter met rust laten tot de volgende winter; ga niet telkens bijsnoeien, want dat houdt de boom in een stresstoestand.

Met deze tips beperk je de schade en risico’s als er toch zomers gesnoeid moet worden. Maar als het enigszins kan, plan je grote snoeibeurt in de rustperiode van de boom. Dat scheelt een hoop zorgen.

Alternatieven voor zomersnoei

Stel, je hebt geconcludeerd dat zomersnoei niet ideaal is voor je wilg. Wat kun je dan doen om toch de situatie te verbeteren zonder gelijk de boom midscheeps te snoeien in juli? Enkele alternatieven en adviezen:

• Wacht tot de herfst of winter: Het klinkt misschien flauw, maar geduld loont. Vaak is een probleem in de zomer (bijvoorbeeld veel overhangende takken) in de winter eenvoudig op te lossen met een goede snoeibeurt. Bedenk dat de maanden november tot en met februari zo voorbij zijn. Je kunt nu alvast plannen maken: markeer desnoods met lintjes welke takken je in de winter weg wilt halen. Zo vergeet je het niet en kun je er voorlopig mee leven. Tegen de tijd dat de bladeren vallen, pak je gericht die takken aan.
• Voer een lichte vormsnoei uit: Als complete snoei nu te heftig is, kun je ervoor kiezen alleen een heel beperkte vormsnoei te doen in de zomer. Bijvoorbeeld een paar dunne takken inkorten zodat ze niet tegen de dakgoot schuren, of laaghangende twijgen boven het tuinpad afknippen. Dit is eigenlijk meer bijhouden dan echt snoeien. Je behoudt het merendeel van het blad, maar verlicht de meest dringende klachten. In de winter kun je dan grondiger snoeien. Zie zomersnoei in dit geval als noodoplossing om de ergste hinder weg te nemen, niet om de boom volledig te onderhouden.
• Ondersteun of beveiligen in plaats van snoeien: Heeft de wilg takken die dreigen te breken (bijvoorbeeld door hun eigen gewicht of door een scheur die je hebt ontdekt), dan kun je tijdelijk maatregelen nemen zonder meteen te snoeien. Je zou een dikke tak kunnen ondersteunen met een houten stut, of twee zwakkere takken hoog in de boom met een spanband bij elkaar binden om de kans op uitscheuren te verkleinen. Dit zijn uiteraard tijdelijke oplossingen, maar ze kunnen je helpen de zomer door te komen tot je in de juiste periode kunt snoeien of een professionele oplossing (zoals kroonverankering) kunt laten uitvoeren. Let wel op veiligheid: ga niet onnodig onder een risicovolle tak zitten en houd kinderen uit de buurt.
• Geef de boom wat hij nodig heeft: Een gezonde boom kan beter tegen een stootje. In plaats van snoeien kun je in de zomer je wilg helpen door voor optimale omstandigheden te zorgen. Zorg dat hij genoeg water krijgt bij droogte – een wilg is een echte waterliefhebber en zal bij extra sproeien minder snel last krijgen van slaphangende takken of bladval. Vermijd ook dat je in de zomer rondom de boom wortels beschadigt (bijvoorbeeld door te spitten of zwaar te belasten); elke stressfactor minder is mooi meegenomen. Een gezonde wilg kan die paar extra maanden zonder snoei meestal prima overbruggen.
• Professioneel advies inwinnen: Ten slotte, als je twijfelt over de veiligheid of gezondheid van je wilg in de zomer, schroom niet om een boomexpert om advies te vragen. Een gecertificeerde boomverzorger (European Tree Worker bijvoorbeeld) kan beoordelen of directe snoei nodig is of dat de boom veilig de herfst haalt. Soms kan een expert met een kliminspectie checken hoe stevig de kroon is en kleine probleemtakken weghalen, zonder de hele boom te snoeien. Dat is een mooi compromis: de boom blijft grotendeels intact tot de winter, en jij slaapt gerust omdat de grootste risico’s zijn weggenomen.

Als geen van deze alternatieven volstaat en je móét toch ingrijpend snoeien in de zomer, realiseer je dan dat dit een uitzonderlijke situatie is. Probeer het in fases te doen (niet alles in één keer) of laat het uitvoeren door een professional met de juiste kennis en tools. Zo beperk je de schade. Maar doorgaans is uitstellen tot de winter de beste zet. Zomersnoei overslaan betekent niet dat je niks doet – je bent juist goed bezig door vooruit te denken naar het juiste moment!

Veelgestelde vragen over wilgen snoeien in de zomer

Lees ook: Wanneer kunt u het beste een haag snoeien? voor meer tips over de juiste snoeiperiode.

Lees ook: Laat je hoge boom snoeien als je ook andere grote bomen wilt laten aanpakken.